понедељак, 17. август 2015.

Tegeltijina ekonomska politika: emituj obveznice, zaduži se i zaboravi




Republika Srpska zadužena je do guše, a taj trend se nastavlja. Katastrofalno stanje zaduživanja budućih generacija radi kreditnog finansiranja projekata koje ne donose novi privredni zamajac, nastavlja se nesmanjenim tempom.

Ekonomska politika u Republici Srpskoj slobodno se može reći je politika dugoročnog i kratkoročnog zaduživanja. Ništa izvan toga ne postoji.

Ministar finansija Zoran Tegeltija ranije je saopštio ukupan dug Republike Srpske na dan 31.12.2014. godine iznosi  5 milijardi i 55,23 miliona KM, i prema porijeklu duga, odnosi se na:
spoljni dug u iznosu od 2 milijarde i 887,19 miliona KM, od čega:
-      dug Republike Srpske (budžeta) iznosi 1.859,05 miliona KM,
-      dug jedinica lokalne samouprave iznosi 63,45 miliona KM,
-      dug javnih preduzeća i IRB-a iznosi 964,68 miliona KM, te
unutrašnji dug u iznosu od 2 milijarde i 168,04 miliona KM, od čega
- dug Republike Srpske (budžeta) iznosi 1 milijardu i 527,97 miliona KM,
- dug jedinica lokalne samouprave iznosi 330,36 miliona KM, te
- dug fondova socijalne sigurnosti iznosi 309,72 miliona KM.

Na dan 31.12.2014. godine, ukupan dug Republike Srpske koji podliježe zakonskom ograničenju iznosi 4 milijarde i 955,56 miliona KM (56,11% BDP-a), dok javni dug koji podliježe zakonskom ograničenju iznosi 3 milijarde i 990,88 miliona KM (45,19% BDP-a).

Spoljni dug
Stanje spoljnog duga Republike Srpske na dan 31.12.2014. godine iznosi 2 milijarde i 887,19 miliona KM, od čega:
- dug Republike Srpske (budžeta) iznosi 1 milijardu i 859,05 miliona KM,
- dug jedinica lokalne samouprave iznosi 63,45 miliona KM, i
- dug javnih preduzeća i IRB-a u iznosu od 964,68 miliona KM;

U strukturi spoljnog duga „novi“ dug iznosi 2 milijarde i 264,53 miliona KM ili 78,43%, dok „stari“ dug iznosi 622,66 miliona KM ili 21,57%.

Spoljni dug se redovno servisira i u 2014. godini plaćeno je (uključujući indirektan dug Republike Srpske) ukupno 264,98 miliona KM (na otplatu glavnice odnosi se 229,75 miliona KM, a na otplatu kamate, servisnih i drugih troškova, te bankarske provizije 35,23 miliona KM);
U 2014. godini povučena su kreditna sredstva u iznosu od 363,02 miliona KM i to za investicione projekte 208,74 miliona KM, a za podršku budžetu 154,29 miliona KM;
Posmatrajući strukturu kreditnih sredstava po namjeni ulaganja najveća je zastupljenost ulaganja u javnu-budžetsku potrošnju i to 48,75%, zatim infrastrukturu sa 41,42%, te privredne djelatnosti sa 9,83%.
Najveći dio spoljnog duga, što je i Tegeltija priznao, odnosi se na ulaganja u javnu budžetsku potrošnju, a i onaj dio kreditnih sredstava koji je uložen u tzv privredu ne daje rezultate u smislu povećanja produktivnosti i poslovnih aktivnosti u privredi Republike Srpske.

Unutrašnji dug

Što se tiče unutrašnjeg duga, na dan 31.12.2014. godine, prema informacijama Ministarstva finansija, on iznosi 2 milijarde i 168,04 miliona KM, a odnosi se na:
- dug Republike Srpske (budžeta) u iznosu od 1 milijarde i 527,97 miliona KM,
- dug jedinica lokalne samouprave u iznosu od 330,36 miliona KM, i
- dug fondova socijalne sigurnosti iznosi 309,72 miliona KM;
Unutrašnji dug Republike Srpske (budžeta) čini:
- projektovani unutrašnji dug (stara devizna štednja, ratna šteta i opšte obaveze) u iznosu od 1 milijardu i 38,26 miliona KM,
- dug nastao emisijom trezorskih zapisa Republike Srpske u iznosu od 94,51milion KM, i
- dug po osnovu dugoročnih obveznica, dugoročnih kredita i garancije Republike Srpske u iznosu od 395,20 miliona KM.

Unutrašnji dug se redovno servisira i u 2014. godini plaćeno je (uključujući indirektan dug Republike Srpske) 253,16 miliona KM (na otplatu glavnice odnosi se 214,18 miliona KM, a na otplatu kamate, servisnih i drugih troškova 38,98 miliona KM).

Spoljni i unutrašnji dug se redovno servisira, te je po tom osnovu u 2014. godini u Glavnoj knjizi Trezora na ime rashoda evidentirano 518,14 miliona KM, od čega se:
na servis spoljnog duga odnosi 264,98 miliona KM, u okviru kojeg se na servis spoljnog duga jedinica lokalne samouprave, te javnih preduzeća i IRB-a, tj. indirektni spoljni dug, odnosi 64,28 miliona KM, te
na servis unutrašnjeg duga odnosi 253,16 miliona KM, u okviru kojeg se na servis unutrašnjeg duga fondova socijalne sigurnosti, tj. indirektni unutrašnji dug, odnosi 36,22 miliona KM

U 2014. godini povučeno je ukupno 643,25 miliona KM kreditnih sredstava, i to po osnovu:
spoljnog duga 363,02 miliona KM (iznos od 208,74 miliona KM je uložen u investicione projekte, dok je 154,29 miliona KM iskorišteno za podršku budžetu),
unutrašnjeg duga 280,23 miliona KM (iznos od 92,73 miliona KM je povučeno po osnovu emitovanih trezorskih zapisa – neto princip, dok je 187,504 miliona KM povučeno po osnovu emitovanih dugoročnih obveznica).

U 2014. godini NSRS je prihvatila sedam kreditnih zaduženja, dok je Vlada RS usvojila dva granta ukune vrijednosti oko 6o mil EUR. Trenutno je u pripremi još 9 kreditnih aranžmana, a njihovo usvajanje očekuje se u narednom periodu ukoliko se sa kreditorima/davaocem granta postigne saglasnost oko istih. Republika Srpska je dovedena u poziciju da ni jedan ozbiljniji investicioni projekat ne može samostalno finansirati

Tegeltijina ekonomska politika: emituj obveznice , zaduži se i zaboravi
Ukupno je Tegeltija u 2014. godini realizovao 18 emisija obveznica na ime izmirenja obaveza po osnovu projektovanog unutrašnjeg duga, u iznosu od 849,54 miliona KM i to:
- 6 emisija po osnovu izmirenja stare devizne štednje,
- 3 emisije po osnovu opštih obaveza, i
- 9 emisija po osnovu ratne štete;
u 2014. godini Republika Srpska se zadužila kod komercijalnih banaka u iznosu od 40,20 miliona KM po osnovu investicionih kredita;
dug jedinica lokalne samouprave na dan 31.12.2014. godine iznosi 330,36 miliona KM, dok dug fondova socijalne sigurnosti 309,72 miliona KM;

Apsurdno je da Tegeltija ovaj ekonomski instrumet zaduživanja putem obveznica brani i još uz hvalospjeve ističe da je sve veći broj opština u Republici Srpskoj koje emituju obveznice kao način finansiranja projekata i obaveza, a što doprinosi razvoju domaćeg finansijskog tržišta.

Pregled obveznica:
Sa 31.12.2014. godine izvršene su emisije obveznica za izmirenje sljedećih vrsta obaveza:
prva emisija po osnovu izmirenja obaveza prema dobavljačima budžetskih korisnika (obveznice pod lokalnom oznakom RSOD-O-A) u iznosu od 1,74 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 15 godina, grejs period 5 godina uračunat u rok otplate, kamatna stopa 1,5 % godišnje;
druga emisija po osnovu izmirenja obaveza prema dobavljačima budžetskih korisnika (obveznice pod lokalnom oznakom RSOD-O-B) u iznosu od 0,54 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 15 godina, grejs period 5 godina, kamatna stopa 1,5 %;
prva emisija po osnovu izvršnih sudskih odluka (obveznice pod lokalnom oznakom RSIO-O-A) u iznosu od 2,87 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 15 godina, grejs period 5 godina, kamatna stopa 1,5%;
prva emisija po osnovu stare devizne štednje (obveznice pod lokalnom oznakom RSDS-O-A) u iznosu 209,74 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 5 godina, bez grejs perioda, kamatna stopa 2,5%;
druga emisija po osnovu stare devizne štednje (obveznice pod lokalnom oznakom RSDS-O-B) u iznosu od 6,62 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospjeća 5 godina, bez grejs perioda, kamatna stopa 2,5%;
treća emisija po osnovu stare devizne štednje (obveznice pod lokalnom oznakom RSDS-O-C) u iznosu od 81,72 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospjeća 5 godina, bez grejs perioda, kamatna stopa 2,5%;
četvrta emisija po osnovu stare devizne štednje (obveznice pod lokalnom oznakom RSDS-O-D) u iznosu od 76,86 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospjeća 5 godina, bez grejs perioda, kamatna stopa 2,5%;
peta emisija po osnovu stare devizne štednje (obveznice pod lokalnom oznakom RSDS-O-D) u iznosu od 66,29 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospjeća 5 godina, bez grejs perioda, kamatna stopa 2,5%;
.. prva emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod lokalnom oznakom RSRS-O-A) u iznosu od 40,76 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 15 godina, grejs period 5 godina, kamatna stopa 1,5%;
druga emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod lokalnom oznakom RSRS-O-B) u iznosu od 27,86 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 15 godina, grejs period 5 godina, kamatna stopa 1,5%;
treća emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice po lokalnom oznakom RSRS-O-C) u iznosu od 80,51 milion KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 14 godina, grejs period 4 godine, kamatna stopa 1,5%;
četvrta emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod lokalnom oznakom RSRS-O-D) u iznosu od 36,00 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 14 godina, grejs period 4 godina, kamatna stopa 1,5%;
peta emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod lokalnom oznakom RSRS-O-E) u iznosu od 29,10 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 14 godina, grejs period 4 godina, kamatna stopa 1,5%;
šesta emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod lokalnom oznakom RSRS-O-F) u iznosu od 55,43 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 13 godina, grejs period 3 godine, kamatna stopa 1,5%;
sedma emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod lokalnom oznakom RSRS-O-G) u iznosu od 21,82 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 13 godina, grejs period 3 godine, kamatna stopa 1,5%;
osma emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod lokalnom oznakom RSRS-O-H) u iznosu od 27,28 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 13 godina, grejs period 3 godine, kamatna stopa 1,5%;
deveta emisija po osnovu ratne materijalne i nematerijalne štete (obveznice pod lokalnom oznakom RSRS-O-I) u iznosu od 31,84 miliona KM, sa sljedećim uslovima: rok dospijeća 13 godina, grejs period 3 godine, kamatna stopa 1,5%.

Stanje Fonda PIO i Fonda za zdravstveno osiguranje
Fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srpske u 2014. godini odobrena su dugoročna kreditna sredstva u iznosu od 40,00 miliona KM. Istovremeno fond koristi i sredstva revolving kredita u cilju održavanja tekuće likvidnosti, po kojem se sredstva sukcesivno povlače sa rokom vraćanja do 30 dana u ugovorenom periodu. Na dan 31.12.2014. godine, Fond za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srpske ima stanje duga u iznosu od 62,17 miliona KM, od čega se na dug po revolving kreditu odnosi 22,17 miliona KM, a na dug po dugoročnom kreditu 40,00 miliona KM. Ostvareni redovni prihodi fonda (poreski i neporeski prihodi, te transferi) u 2014. godini iznosili su 936,62miliona KM.

Fond zdravstvenog osiguranja Republike Srpske na dan 31.12.2014. godine ima stanje duga po dugoročnom zaduženju kod banaka u iznosu od 12,81 milion KM. Ostvareni redovni prihodi (poreski i neporeski prihodi, te transferi) u 2014. godini iznosili su 577,60miliona KM.
Javni Fond za dječiju zaštitu Republike Srpske i Javna ustanova Zavod za zapošljavanje Republike Srpske nemaju direktnih kreditnih zaduženja kod finansijskih institucija.

Ukupno stanje duga fondova socijalne sigurnosti po osnovu direktnog zaduženjana dan 31.12.2014. godine iznosi 74,98 miliona KM.

Na osnovu odluka o indirektnom zaduživanju Republike Srpske za račun fondova socijalne sigurnosti i javnih zdravstvenih ustanova (u ukupnom iznosu od 265,00 miliona KM), u periodu 2011-2013. godine je sproveden postupak pribavljanja finansijskih sredstava. U 2011. godini banke su plasirale iznos od 85,50 miliona KM, u 2012. godini iznos od 159,50 miliona KM, a u 2013. godini iznos od 20,00 miliona KM. Ukupno zaduženje po ovom osnovu na dan 31.12.2014. godine iznosi 265,00 miliona KM, a stanje duga fondova socijalne sigurnosti po osnovu indirektnog zaduženja iznosi 234,74 miliona KM.

Na osnovu prikazanog, kako to sam Tegeltija zaključuje, Republika Srpska više nije malo, već srednje zadužena zemlja. Prema stavovima Međunarodnog monetarnog fonda i Svjetske banke iznos duga koji prelazi 80% BDP-a ukazuje da je zemlja visoko zadužena, ako je u intervalu 48% - 80% BDP-a zemlja je srednje zadužena, a ako je ispod 48% BDP-a zemlja je nisko zadužena.

U skladu sa navedenim Republika Srpska je srednje zadužena zemlja.

Zanimljivo je da nakon saopštavanja javnosti ovih katastrofalnih pokazatelja o stanju javnog duga RS, Ministarstvo finansija nije pripremilo nikakav kratkoročni ili dugoročni plan smanjenja zavisnosti RS od kreditnih aranžmana. Tegeltija, potpuno nezabrinut obavještava javnost o pokazateljima duga, bez bilo kakvog prijedloga na koji način izaći iz ovog vrtloga zavisnoti Republike Srpske u koje je građane uvukla SNSD-ovska vlast.